Publikacje

Podatki

Fundacja prywatna - koszty założenia i funkcjonowania

dr hab. Marcin Gorazda, partner zarządzający, adwokat
Kraków, 26.06.2009 r.

Na koszty założenia i funkcjonowania fundacji składają się opłaty rejestracyjne, należne przy składaniu wniosku o rejestrację fundacji, koszty notarialne oraz koszty wynagrodzenia osób, będących dyrektorami i prowadzącymi dokumentację fundacji. Wysokość tych kosztów jest różna w zależności od siedziby fundacji. Tańszym rozwiązaniem jest fundacja na Antylach Holenderskich czy tez w samej Holandii. Koszt założenia każdej z tych fundacji na Antylach Holenderskich wynosi ok. 1200 Euro. Na podobną wysokość można oszacować koszty jej rocznego funkcjonowania. W przypadku fundacji holenderskiej koszt jej założenia wynosi ok. 750 Euro, a koszt jej rocznego utrzymania kształtują się w okolicach 2800 Euro. Droższym rozwiązaniem jest fundacja austriacka, której roczne funkcjonowanie stanowi koszt kilkudziesięciu tysięcy Euro.

 

Opodatkowanie wkładu do fundacji

Składniki majątku wnoszone do fundacji mogą podlegać opodatkowaniu zarówno w miejscu zamieszkania osoby przekazującej majątek jak też w kraju siedziby fundacji. W praktyce jednak istnieje wiele rozwiązań pozwalających zminimalizować obciążenia podatkowe.

Przeniesienie majątku do fundacji prywatnej zwolnione będzie w Polsce od podatku od spadków i darowizn. Takim podatkiem obciążone jest wyłącznie nabycie majątku przez osoby fizyczne, podczas gdy fundacja prywatna jest osobą prawną. Wolne od tego podatku będzie też nabycie majątku przez fundację, która ma siedzibę na Antylach Holenderskich albo w Holandii. W Austrii taki podatek wynosi 2,5%.

Transfer majątku może być także opodatkowany podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Jest to jednak podatek stosunkowo niski. Co do zasady nie ma obowiązku jego zapłaty przy zawieraniu umowy darowizny. Przy zawieraniu umowy dożywocia, polegającej na przeniesieniu własności nieruchomości na fundację w zamian za obowiązek fundacji do utrzymywania zbywcy nieruchomości, podatek wynosi 2% wartości nieruchomości.

W przypadku przekazania fundacji prywatnej pieniędzy, własności rzeczy (np. samochodu) albo nieruchomości jako darowizny, fundacja zgodnie z polską ustawą o podatku dochodowym od osób prawnych, zobowiązana byłaby do zapłaty 19% podatku. Jednakże w przypadku, gdy nabywcą jest fundacja posiadająca siedzibę w Holandii, takie nabycie zostaje zwolnione z opodatkowania na podstawie umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartej pomiędzy Polską a Holandią. Ponieważ wedle prawa holenderskiego wkład do fundacji zwolniony jest z opodatkowania, dokonanie takiej czynności nie jest opodatkowane podatkiem dochodowym w żadnym kraju.

 

Spróbujmy przeanalizować dla przykładu opodatkowanie czynności wniesienia samochodu do majątku fundacji holenderskiej:
Fundator jako wkład do fundacji holenderskiej wnosi samochód osobowy o wartości rynkowej 150.000 złotych. Ponieważ nabywcą jest osoba prawna, brak jest w Polsce opodatkowania podatkiem od darowizny. Taka darowizna nie podlega również opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Ze względu na brzmienie holendersko-polskiej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, fundacja zostaje zwolniona z obowiązku zapłaty podatku dochodowego w Polsce. Taka czynność nie podlega również opodatkowaniu w Holandii. W konsekwencji brak jest jakiegokolwiek opodatkowania takiej czynności.


 
W innym przykładzie fundator przenosi na rzecz fundacji założonej na Antylach Holenderskich własność mieszkania o wartości 0,4 mln złotych tytułem umowy dożywocia. Umowa dożywocia polega na przeniesieniu własności nieruchomości, w zamian za zobowiązanie nabywcy do zapewnienia dożywotniego utrzymania, poprzez zapewnienie podstawowych potrzeb życiowych takich jak mieszkanie, ubrania, lekarstwa itp. W przypadku zawarcia umowy dożywocia będzie ona opodatkowana w Polce podatkiem od czynności prawnych w wysokości 2% wartości nieruchomości, spoczywającym na fundacji. Brak będzie opodatkowania takiej czynności na Antylach Holenderskich. Przy wartości mieszkania wynoszącej 0,4 mln złotych całkowity koszt podatkowy transakcji wyniesie 8.000 złotych.

 

Opodatkowanie korzystania z majątku fundacji

Zasad ogólne w polskim prawie podatkowym

 Standardowy sposób korzystania z majątku fundacji przez uprawnionych do tego beneficjentów, będzie polegał bądź na otrzymywaniu określonych świadczeń pieniężnych (alimenty, darowizny, renty), bądź też na finansowaniu świadczeń nabywanych na rzecz beneficjenta, bądź też na umożliwianiu mu korzystania z określonych składników majątkowych fundacji. Ogólną zasadą polskiego systemu prawa podatkowego jest, iż każde z powyższych świadczeń będzie potraktowane jako przysporzenie majątkowe na rzecz beneficjenta, które w zależności od jego formy podlegać będzie albo podatkowi od darowizny albo też podatkowi dochodowemu. W niektórych przypadkach (o czym niżej) będzie możliwe uniknięcie opodatkowania poprzez skorzystanie z określonych zwolnień podatkowych lub istotne zredukowanie jego wysokości.

 

Opodatkowanie podatkiem od darowizny

Opodatkowaniem podatkiem od darowizny podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się terytorium RP lub praw majątkowych wykonywanych w Polsce, jeżeli tytułem tego nabycia będzie darowizna lub też nieodpłatna renta, użytkowanie lub służebność. Podatek od darowizny będzie zapewne regułą w przypadku świadczeń na rzecz beneficjentów zamieszkałych w Polsce. Wysokość tego podatku jest uzależniona między innymi od stopnia pokrewieństwa darczyńcy i obdarowanego. Fundacja prywatna, mająca osobowość prawną, traktowana jest jak podmiot obcy wobec obdarowanego, nawet jeśli fundator jest osobą bliską. Tym samym obdarowany zawsze będzie umieszczany w tzw. III grupie podatkowej. Darowizny pieniężne w tej grupie opodatkowane są od kwoty powyżej 4902 zł wg skali progresywnej. Do kwoty 10 278 zł podatek wynosi 12 %, przy kwocie pomiędzy 10 278 zł a 20 556 zł podatek wynosi 1 233 zł 40 gr i 16 % od nadwyżki ponad 10 278 zł, przy kwocie powyżej 20 556 zł podatek wynosi 2 877 zł 90 gr i 20 % od nadwyżki ponad 20 556 zł. Jeżeli przedmiotem opodatkowania będzie świadczenie okresowe jak np. nieodpłatna renta, w celu ustalenia podstawy opodatkowania należy zliczyć wartość świadczenia za cały okres trwania świadczenia, a w przypadku świadczeń na czas nieokreślony za okres nie więcej niż 10 lat. Powyższe zasady prowadzą do relatywnie wysokiego opodatkowania i tym samym takie przysporzenia byłyby dość kosztowne.

 

Ciekawym jednak rozwiązaniem wydaje się ustanowienie użytkowania lub służebności w odniesieniu do określonych składników majątku. Nie wchodząc bliżej w instytucje użytkowania czy też służebności, ogólnie można powiedzieć, że ich istota polega na umożliwieniu nieograniczonego korzystania przez beneficjenta z nieruchomości (np. służebność mieszkania) lub z innych rzeczy ruchomych (np. użytkowanie samochodu). Nieodpłatne ustanowienie takich praw podlega podatkowi od darowizny. Roczną podstawą opodatkowania jest kwota odpowiadająca 4% rynkowej wartości użytkowanej nieruchomości lub rzeczy.  

 

Zobaczmy to na przykładzie:

Prawem użytkowania na okres jednego roku obciążony został samochód osobowy o wartości rynkowej 150.000 zł (samochód oddano do dyspozycji beneficjenta ale jego właścicielem pozostaje fundacja). Podstawą opodatkowania jest kwota 4% x 150.000 zł czyli 6000 zł. Z kwoty tej wolne od podatku jest 4902 zł, czyli do opodatkowania pozostaje suma 1098 zł. Stawka podatku wynosi 12% czyli kwota podatku do zapłaty to 131,76 zł.
Stosując podobną kalkulacje w odniesieniu do mieszkania o wartości 0,5 mln zł, nie uwzględniając przy tym kwoty wolnej od podatku otrzymujemy roczną wartość podatku w kwocie 2788,92 zł.

Nieodpłatne udostępnienie mieszkania do używania, bez umowy użytkowania lub bez ustanowienie stosownej służebności , zostałoby opodatkowane podatkiem dochodowym, według zasad opisanych poniżej, który byłby ok. dwukrotnie wyższy.

 

Opodatkowanie podatkiem dochodowym

Wszelkie inne świadczenie na rzecz beneficjenta fundacji, które z jakichkolwiek powodów nie podpadają pod opodatkowanie podatkiem od darowizny, będą rozpoznane przez fiskusa jako przychód w rozumieniu podatku dochodowego. Wbrew bowiem powszechnemu i błędnemu przekonaniu, przychodem do opodatkowanie są nie tylko pozostawione do dyspozycji pieniądze ale także „wartość świadczeń w naturze oraz innych nieodpłatnych świadczeń”. Wartość tych świadczeń ustala się według ich wartości rynkowej. Ponieważ przy świadczeniach nieodpłatnych trudno wskazać jakiekolwiek koszty uzyskania przychodów, należy zatem przyjąć, że podstawą opodatkowania podatkiem progresywnym (do 32%) będzie cała wartość świadczeń. 

 W podanym powyżej przykładzie z samochodem, należałoby przyjąć, że wartością świadczenia będzie rynkowy czynsz najmu porównywalnego samochodu. Jeśli wynosi on 2000 zł miesięcznie, to roczny podatek z tytułu jego nieodpłatnego wykorzystywania wyniósłby ok. 7500 zł.

Szczególna zmiana na korzyść podatników nastąpiła w zakresie nieodpłatnego wykorzystywania cudzej nieruchomości. Do końca 2008 r. takie wykorzystywanie było opodatkowane zarówno po stronie korzystającego z nieruchomości jak po stronie właściciela, który mógłby czerpać korzyści z wynajmu, a z nieuzasadnionych powodów z nich rezygnuje. Od 1.01.2009 uchylono stosowne przepisy w obu ustawach podatkowych (od osób fizycznych i prawnych) i aktualnie opodatkowanie jest wyłącznie po stronie korzystającego.

Istnieją jednak świadczenia, które Polska ustawa zwalnia z opodatkowania i które to zwolnienia można wykorzystać również przy fundacji prywatnej. Będą to przykładowo stypendia zagraniczne oraz alimenty. Te pierwsze zwolnione są od opodatkowania w przypadku osób mających miejsce zamieszkania w Polsce ale przebywających czasowo za granicą i uzyskujących dochody z tytułu stypendiów. Dochody te zwolnione są do wysokości diety z tytułu podróży służbowej.

Przykładowo, beneficjent pobierający naukę w Wielkiej Brytanii będzie mógł otrzymywać od fundacji stypendium bez podatku w kwocie 960 GBP miesięcznie.

Wolne od podatku są także alimenty, bez ograniczenia kwoty i formy ich ustanowienia ,na rzecz dzieci do 25 roku życia. Alimenty na rzecz innych osób są wolne od podatku, jeśli są objęte wyrokiem lub ugodą sądową i do wysokości 700 zł miesięcznie. Jakkolwiek zobowiązanym do płacenia alimentów może być wyłącznie osoba fizyczna, tak nic nie stoi na przeszkodzie, aby obowiązek ten umownie wykonywany był przez ustanowioną przez tę osobę fundację.

 

Podatek w państwie siedziby fundacji.

Co do zasady wypłaty oraz świadczenie rzeczowe dokonywane na rzecz beneficjentów fundacji nie są opodatkowane w kraju siedziby fundacji (chyba, że beneficjent jest jednocześnie rezydentem tego kraju). Od tej zasady bywają jednak wyjątki. Opodatkowanie podatkiem u źródła występuje w Austrii i obejmuje wyłącznie wypłaty w gotówce dokonywane na rzecz beneficjentów. Takie wypłaty według prawa austriackiego traktowane są jak dywidenda i podlegają podatkowi u źródła w wys. 12,5% w Austrii.

 

Krzysztof Rysz

 

 Artykuł napisany pod kierunkiem adw. Marcina Gorazdy

dr hab. Marcin Gorazda

dr hab. Marcin Gorazda

partner zarządzający, adwokat

Zobacz wszystkie publikacje
Powrót

newsletter

Zapisz się by zawsze być na bieżąco

czytaj więcej...