Nagła śmierć przedsiębiorcy to nie tylko tragedia dla rodziny, ale także wyzwanie związane z uporządkowaniem kwestii prawnych i organizacyjnych. Kluczowe pytania dotyczą przyszłości firmy: czy ją zlikwidować, czy kontynuować, na jakich zasadach, co z pracownikami, jak rozwiązać kwestie podatkowe itd. Największym wyzwaniem pozostaje jednak przeprowadzenie tego procesu bez szkody dla funkcjonującego biznesu oraz pogodzenie często rozbieżnych interesów spadkobierców.

Instytucja Zarządcy sukcesyjnego, wprowadzona na mocy Ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej, umożliwia płynne przekształcenie firmy zmarłego w tzw. „przedsiębiorstwo w spadku”, które może, co do zasady, funkcjonować przez maksymalnie 2 lata od śmierci przedsiębiorcy.

W tym czasie przedsiębiorstwo nadal działa pod numerem NIP i REGON zmarłego, a rachunki bankowe pozostają aktywne. Zarządca sukcesyjny przejmuje obowiązki związane z prowadzeniem działalności, takie jak:

– zarządzanie pracownikami i aneksowanie ich umów,

– informowanie kontrahentów o zmianach,

– zgłoszenia do ZUS i urzędu skarbowego,

– utrzymanie ważności zezwoleń i koncesji.

Dlaczego warto powołać zarządcę sukcesyjnego?

Przedsiębiorca, który myśli przyszłościowo, może powołać zarządcę za swego życia. Najczęściej zostaje nim zaufany spadkobierca lub pracownik firmy, który z dniem śmierci właściciela automatycznie przejmuje obowiązki. Dzięki temu:

– Pracownicy zachowują stabilność zatrudnienia, a firma kontynuuje swoją działalność.

– Rodzina zyskuje czas na uporządkowanie formalności związanych z dziedziczeniem i podejmuje decyzje dotyczące przyszłości biznesu: kto go przejmie, czy zostanie sprzedany, czy wniesiony aportem do spółki.

– Relacje z kontrahentami i klientami są zabezpieczone, co minimalizuje ryzyko utraty zaufania do firmy.

Co, jeśli zarządca nie został powołany za życia przedsiębiorcy?

Brak zarządcy sukcesyjnego nie oznacza końca działalności, ale wymaga szybkiego działania. Spadkobiercy ( w pewnych sytuacjach małżonek przedsiębiorcy) mogą powołać zarządcę w ciągu 2 miesięcy od śmierci przedsiębiorcy. W tym czasie należy:

• uzgodnić działania pomiędzy spadkobiercami, nawet jeśli są skonfliktowani, nie należy z automatu wykluczać możliwości powołania zarządcy,
• zapewnić funkcjonowanie firmy – regulować wynagrodzenia, podatki, płatności dla kontrahentów,
• zgromadzić dokumenty urzędowe celem przedłożenia  u notariusza.

W praktyce, dzięki odpowiedniemu planowi działań i wsparciu prawnemu, możliwe jest sprawne przeprowadzenie procesu sukcesji nawet w trudnych sytuacjach.

Jakie korzyści daje okres zarządu sukcesyjnego?

Czas działania przedsiębiorstwa w spadku można efektywnie wykorzystać na:

• Uregulowanie spraw formalnych i zapewnienie płynności i ciągłości działalności przedsiębiorstwa,
• Przygotowanie transakcji sprzedaży firmy lub wniesienia jej aportem do spółki,
• Przejęcie firmy przez spadkobiercę lub podjęcie decyzji o  zakończeniu działalności (jej wygaszeniu).

Dobrze zaplanowana strategia pozwala zwiększyć wartość firmy, co przynosi wymierne korzyści spadkobiercom.

Pomoc prawna w sukcesji

Zarządzanie przedsiębiorstwem w spadku to proces wymagający znajomości wielu dziedzin prawa: cywilnego, podatkowego, pracy, administracyjnego. Współpraca z kancelarią prawną posiadającą doświadczenie w obsłudze takich procesów znacząco ułatwia sukcesję. Doradcy prawni pomagają w:

• ustaleniu kręgu spadkobierców i ich praw,
• przygotowaniu dokumentów wymaganych przez urzędy,
• planowaniu i realizacji działań koniecznych do zabezpieczenia funkcjonowania firmy.

Wnioski rekomendacje

Instytucja zarządcy sukcesyjnego pozwala zminimalizować chaos związany z nagłą śmiercią przedsiębiorcy i zapewnia czas na decyzje dotyczące przyszłości firmy. Kluczem do sukcesu jest jednak przygotowanie się do takiej sytuacji – zarówno przez przedsiębiorcę za życia, jak i przez spadkobierców niezwłocznie po śmierci przedsiębiorcy. Wsparcie prawne i dobrze zaplanowane działania pozwalają nie tylko utrzymać działalność firmy, ale także zwiększyć jej wartość i ochronić interesy rodziny.

Sławomir Wątroba, radca prawny, Partner w Kancelarii Gorazda, Świstuń, Wątroba i Partnerzy Adwokaci i Radcowie Prawni.