Witamy w newsletterze HR!
W przedostatnim numerze omawialiśmy, jak prawidłowo rozdzielić wynagrodzenie członka zarządu na część korporacyjną i pracowniczą. Temat wywołał spore zainteresowanie, ale jedno pytanie pojawiało się wyjątkowo często – czy członek zarządu zawsze może mieć umowę o pracę? Niestety, odpowiedź brzmi: nie zawsze. Choć mogłoby się wydawać, że to zagadnienie zostało już dawno rozstrzygnięte, liczba tegorocznych wyroków Sądu Najwyższego pokazuje coś innego. Orzeczenia stają się coraz bardziej szczegółowe, a linia orzecznicza wciąż ewoluuje. Warto więc przyjrzeć się temu tematowi bliżej.
W czym tkwi problem?
Stosunek pracy jest stosunkiem prawnym starannego działania.
Charakteryzuje go:
- dobrowolność,
- osobiste świadczenie pracy,
- odpłatność,
- ciągłość,
- oraz podporządkowanie pracownika pracodawcy, który ponosi ryzyko zatrudnienia.
To właśnie przesłanka podporządkowania jest kluczowa przy analizie umów o pracę członków zarządu. Problem pojawia się wtedy, gdy członek zarządu jest jednocześnie wspólnikiem spółki. W takiej sytuacji trudno mówić o podporządkowaniu – ta sama osoba łączy bowiem funkcję właściciela kapitału i osoby wykonującej zadania zarządcze.
Kiedy umowa o pracę jest dopuszczalna, a kiedy nie?
Tutaj musimy dokonać rozróżnienia – wszystko zależy od tego, czy członek zarządu jest jedynym wspólnikiem, czy też występują inni wspólnicy:
✓ Jedyny wspólnik
Brak podporządkowania = brak możliwości zawarcia umowy o pracę ze spółką.
✓ Wspólnik większościowy
Sądy często wykluczają możliwość zatrudnienia takiej osoby na podstawie umowy o pracę. Ale jaki procent udziałów jest kluczowy?
Na pewno wykluczający, gdy wspólnik posiada 99% czy 98% udziałów. Są też orzeczenia, w których 90% udziałów wyklucza zawarcie umowy o pracę. Każdy przypadek trzeba jednak rozpatrywać indywidualnie – sądy badają, czy w danej sytuacji pracownik podlegałby… sam sobie.
✓ Wspólnik dwuosobowej spółki
Dopuszczalne jest zatrudnienie wspólników dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, także na stanowiskach zarządczych. Warunek? Z okoliczności faktycznych musi wynikać, że wspólnik był poddany zarówno ekonomicznej zależności od pracodawcy, jak i formalnemu nadzorowi zgromadzenia wspólników. Istotne jest również, by podjęcie uchwał wymagało takiej kwalifikowanej większości głosów, że posiadane przez wspólnika-zarządcę udziały własnościowe nie dawały mu statusu wspólnika dominującego, który mógłby samodzielnie decydować w sprawach istotnych dla spółki.
Jakie są konsekwencje?
✓ Członek zarządu nie może podlegać ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu jako pracownik spółki – z uwagi na sztuczność i niemożność stworzenia między nim a płatnikiem stosunku pracy. Brak stosunku podległości = brak ważnej umowy o pracę.
✓ Jedyny wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą (art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej).
A co ze wspólnikiem dominującym w dwuosobowej spółce z o.o.?
Tu pojawia się problem – nie do końca wiadomo.
W najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwaliła się wykładnia, że art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej obejmuje jedynie wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. Przepis nie ma zastosowania do wspólnika dominującego w dwuosobowej spółce z o.o.
Co to oznacza w praktyce? Taki wspólnik znajduje się poza systemem ubezpieczeń społecznych, jeśli nie posiada innego tytułu do ubezpieczeń. Ale uwaga – Sąd Najwyższy otworzył sobie drogę do weryfikacji, czy dana czynność nie była pozorna. Jeśli okaże się, że tak zwany mniejszościowy udziałowiec jest udziałowcem fikcyjnym (figurantem), takiego wspólnika większościowego również należałoby objąć ubezpieczeniami – jako wspólnika jedynego, wbrew wykładni literalnej przepisu.
Kiedy ZUS dokonuje weryfikacji?
Najczęściej w następujących sytuacjach:
✓ Gdy członek zarządu zamierza skorzystać z dłuższego zwolnienia lekarskiego
✓ Przy ubieganiu się o wypłatę świadczeń z ZUS
✓ Podczas kontroli ZUS w firmie
O tym, co zamiast umowy o pracę w przypadku jedynych bądź większościowych wspólników – przeczytasz w następnym numerze.
Orzeczenia SN:
– Wyrok SN z 15.05.2024 r., III USKP 72/22
– Wyrok SN z 23.07.2024 r., II USKP 52/23
– Postanowienie SN z 25.03.2025 r., I USK 368/23.
– Postanowienie SN z 13.05.2025 r., I USK 38/25.
– Wyrok SN z 21.05.2025 r., II USKP 39/23.– Postanowienie SN z 6.08.2025 r., II USK 418/24
HR News
Wszystko co HR Manager powinien wiedzieć o prawie pracy.
Сhcesz być na bieżąco? Dodaj mnie do swojej sieci kontaktów na LINKEDIN.
tel: +48 575 936 805
e-mail: katarzyna.lochowska@gsw.com.pl
Katarzyna Łochowska,
Młodszy Partner, Adwokat
