Zasadą i główną istotą prowadzenia w Polsce działalności w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest wyłączenie osobistej odpowiedzialności wspólników za zobowiązania zaciągnięte przez spółkę. To spółka posiada osobowość prawną i odpowiada wobec wierzycieli całym swoim majątkiem. Organem uprawnionym do podejmowania decyzji biznesowych w imieniu spółki jest zarząd. Ograniczona odpowiedzialność nie oznacza jednak, że członkowie zarządu są całkowicie wolni od odpowiedzialności za swoje zawinione działania skutkujące szkodą po stronie spółki. Mogą oni również ponosić odpowiedzialność za zobowiązania niewypłacalnej spółki z o.o.

Gdzie szukać przepisów dotyczących odpowiedzialności członków zarządu sp. z o.o.?

Odpowiedzialność cywilnoprawna członków zarządu polskiej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością została uregulowana w art. 291 – 300 kodeksu spółek handlowych. Przepisy te wskazują m.in.:

• przesłanki odpowiedzialności cywilnoprawnej członków zarządu;
• podmioty uprawnione do wystąpienia z powództwem przeciwko członkom zarządu;
• odpowiedzialność członków zarządu, za zobowiązania spółki w przypadku jej niewypłacalności;
• okres przedawnienia roszczeń wobec członków zarządu.

Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej członków zarządu w spółce z o.o.

Członkowie zarządu mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności odszkodowawczej za swoje działania lub zaniechania, jeśli spełnione zostaną łącznie następujące przesłanki:

• działanie lub zaniechanie członka zarządu było sprzeczne z prawem lub umową spółki;
• działanie lub zaniechanie członka zarządu było zawinione – nie ma przy tym znaczenia, czy czyn był zamierzony przez członka zarządu (wina umyślna) czy wynikał z jego niedbalstwa (wina nieumyślna);
• w związku z czynem członka zarządu po stronie spółki nastąpiła szkoda.

Zarząd, podejmując decyzje dotyczące działalności spółki, ma obowiązek przestrzegania przepisów prawa oraz postanowień umowy spółki. W przeciwnym razie członkowie zarządu ponoszą winę za szkodę wyrządzoną wobec spółki swym działaniem lub zaniechaniem.

Kto ma prawo pozwać członków zarządu o naprawienie szkody?

W pierwszej kolejności do wystąpienia z powództwem odszkodowawczym przeciwko członkom zarządu uprawniona jest spółka, ponieważ to ona ponosi szkodę majątkową wynikającą z ich działań.  Jeżeli spółka nie wytoczy powództwa odszkodowawczego w ciągu roku od dnia ujawnienia czynu wyrządzającego szkodę, każdy wspólnik może samodzielnie wystąpić z pozwem o naprawienie szkody.

Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania w przypadku niewypłacalności spółki

Zgodnie z art. 299 kodeksu spółek handlowych członkowie zarządu spółki z o.o.  ponoszą odpowiedzialność wobec wierzycieli spółki, jeśli egzekucja wobec spółki okaże się bezskuteczna. Odpowiedzialność majątkowa członków zarządu aktualizuje się dopiero w momencie, gdy postępowanie egzekucyjne prowadzone przeciwko spółce nie przyniesie zaspokojenia roszczeń wierzycieli. Co istotne, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie ze spółką i całym swoim majątkiem. Odpowiedzialnością objęte są zobowiązania zaciągnięte przez spółkę i istniejące w momencie pełnienia funkcji członka zarządu przez daną osobę.

Istnieje jednak możliwość uwolnienia się od tej odpowiedzialności, jeśli członkowie zarządu wykażą, że:

– we właściwym czasie zgłosili wniosek o ogłoszenie upadłości spółki;

– w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu;

– niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z winy członka zarządu;

– wierzyciel nie poniósł szkody, pomimo braku działania członka zarządu w powyższym zakresie.

Niewypłacalność spółki z o.o. nie zamyka zatem drogi wierzycielom do zaspokojenia roszczeń majątkowych. Dochodzenie odpowiedzialności za zobowiązania spółki od członka zarządu musi jednak poprzedzić wykazanie: (1) bezskuteczności egzekucji wobec spółki, (2) którzy członkowie zarządu mieli obowiązek wystąpienia z wnioskiem o ogłoszenie upadłości spółki oraz (3) nie zachodziła żadna z ze wskazanych powyżej przesłanek egzoneracyjnych. 

W jakim terminie należy wystąpić z powództwem przeciwko członkom zarządu?

Roszczenia odszkodowawcze wobec członków zarządu przedawniają się: 

– z upływem trzech lat od dnia, w którym spółka dowiedziała się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia;

– każdorazowo po upływie dziesięciu lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę.

W przypadku odpowiedzialności członków z art. 299 kodeksu spółek handlowych również należy stosować 3 letni termin przedawnienia roszczeń, liczony od dnia, w którym wierzyciel dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

Maciej Słomski, adwokat w Kancelarii Gorazda, Świstuń, Wątroba i Partnerzy adwokaci i radcowie prawni.