W pierwszej kolejności należy wskazać, że okoliczność, iż przez nieruchomość przebiega dla przykładu wodociąg czy linia energetyczna nie musi być ujawniony w księdze wieczystej. Posadowienie na nieruchomości tego typu urządzeń nie obciąża nieruchomości choć oczywiście może ograniczać właściciela w korzystaniu z niej. Jedynie ustanowienie służebności związanej z takimi urządzeniami stanowiłoby przyczynę dokonania stosownego wpisu w księdze wieczystej. Z drugiej jednak strony brak ustanowienia służebności nie przesądza jeszcze, że przedmiotowe urządzenia zostały na nieruchomości umieszczone bezprawnie to jest z naruszeniem przepisów prawa.

Co do zasady zakład energetyczny – opiniujący zakłada, że podziemna linia energetyczna wchodzi w skład przedsiębiorstwa energetycznego (a to zgodnie z art.49 k.c.) – może korzystać z pasa gruntu, pod którym znajduje się przedmiotowa linia za zgodą właściciela przedmiotowej nieruchomości, na podstawie umowy lub bez zgody właściciela. Od tego czy zakład energetyczny przeprowadził linię energetyczną za zgodą lub bez jej uzyskania zależą Pańskie uprawnienia.

Zanim opiniujący przejdzie do omówienia jak kształtują się roszczenia właściciela nieruchomości wobec osób „korzystających” z jego nieruchomości, wskazać należy, że ustawa z dnia 10 stycznia 1997 r. prawo energetyczne nie nakłada na przedsiębiorstwo energetyczne obowiązku nieodpłatnej zmiany położenia sieci czy położenia innych urządzeń stanowiących część przedsiębiorstwa na wniosek zainteresowanego. Dla osiągnięcia wskazanego przez Pana efektu w braku porozumienia z zakładem energetycznym konieczne będzie więc dochodzenie roszczeń przed sądem. Oczywiście przed zainicjowaniem postępowania sądowego opiniujący zaleca skierowanie do właściwego zakładu energetycznego stosownego wniosku/wezwania do przesunięcia sieci energetycznej i zakreślenie na wykonanie prac określonego terminu. Wystąpienie bowiem z powództwem o nakazanie zmiany przebiegu linii energetycznej na koszt zakładu energetycznego, o czym należy pamiętać podejmując decyzję o wniesieniu pozwu, nie gwarantuje powodzenia a może wiązać się z długotrwałym procesem. Dlatego też warto rozważyć możliwość dokonania zmiany położenia linii energetycznej w porozumienia z zakładem energetyczny i na ustalonych wspólnie warunkach finansowych.

Przechodząc teraz do omówienia możliwości dochodzenia od zakładu energetycznego przesunięcia linii energetycznej z dotychczasowej lokalizacji na nową, otóż zastosowanie znaleźć może tu przepis art. 222 § 2 kodeksu cywilnego, który stanowi, że przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń. Warunkiem dochodzenia roszczeń w oparciu o ten przepis jest bezprawność działania naruszyciela. W uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 6 stycznia 2005 r. (III CK 129/2004), Sąd ten odnosząc się do rozważań zawartych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego, wskazał: Sąd Apelacyjny trafnie przyjął, że naruszenie własności, uzasadniające roszczenie negatoryjne z art. 222 § 2 kc, występuje w przypadku bezprawnego, fizycznego oddziaływania na rzecz lub jej właściciela w taki sposób, że utrudnia ono lub uniemożliwia wykonywanie władztwa nad rzeczą. Nie stanowi natomiast naruszenia własność nieruchomości działanie podejmowane na takiej wysokości i na takiej głębokości, że nie narusza to społeczno – gospodarczego przeznaczenia gruntu (art.143 kc).

Skuteczne dochodzenie roszczenia przewidzianego w przepisie art. 222 § 2 k.c. uzależnione będzie w pierwszej kolejności od tego czy linia energetyczna została przeprowadzona przez przedmiotową nieruchomości zgodnie z prawem, czy z jego naruszeniem. Jeśli przedsiębiorstwo energetyczne (lub jego poprzednik prawny) posadowiło linię energetyczną bez uzyskania zgody właściciela lub bez uzyskania wymaganego prawem zezwolenia wówczas powyższy przepis będzie mógł znaleźć zastosowanie. Należy jednak zwrócić uwagę, że nawet w przypadku wypełnienia przesłanek z zacytowanego powyżej przepisu art. 222 § 2 k.c. powództwo o przywrócenie poprzedniego stanu nieruchomości poprzez przesunięcie/usunięcie linii energetycznej może zostać przez sąd oddalone w oparciu o przepis art. 5 k.c. Przepis ten stanowi, że nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Może się tak stać w sytuacjach wyjątkowych niemniej jednak dla pełności opinii konieczne jest zwrócenie uwagi i na taką możliwość zakończenia sprawy. Wyjaśnienia wymaga, że sprzeczność roszczenia o przywrócenie stanu zgodnego z prawem z zasadami współżycia społecznego może wynikać z konieczności odcięcia od dopływu prądu na czas dokonywania zmiany położenia linii energetycznej znacznych obszarów miejscowości, w której znajduje się nieruchomość.

Z inną sytuacją będziemy mieli do czynienia w przypadku gdyby przebieg linii energetycznej został dokonany za zgodą właściciela nieruchomości. W takiej sytuacji należy mieć na uwadze, że jak wskazał w uzasadnieniu wyroku z dnia 18 stycznia 2007 r. Sąd Najwyższy – Izba Cywilna (I CSK 223/2006): Następcy prawnemu właściciela nieruchomości, który zawarł z przedsiębiorstwem energetycznym umowę, na podstawie której przekazane zostało zakładowi energetycznemu do bezpłatnego używania – wybudowane na nieruchomości tego właściciela – pomieszczenie z przeznaczeniem na stację transformatorową, w zasadzie nie przysługuje roszczenie o wydanie tego pomieszczenia, gdy istnienie stacji transformatorowej jest konieczne, a zmiana jej położenia niemożliwa. Co prawda wyrok ten dotyczył roszczenia o wydanie pomieszczenia (roszczenie z art. 222 § 1 k.c.) a nie roszczenia o przywrócenie stanu zgodnego z prawem (roszczenie z art. 222 § 2 k.c.) jednak nie można wykluczyć, iż w przypadku sporu przed sądem, ten doszedłby do analogicznych wniosków w odniesieniu do roszczenia o przywrócenie stanu zgodnego z prawem.

W przypadku gdyby korzystanie przez zakład energetyczny z pasa gruntu pod którym przebiega linia energetyczna zostało uregulowane w umowie, można również podjąć próbę dokonania zmiany tej umowy na podstawie art. 3571k.c. Przepis ten stanowi, że jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Rozwiązując umowę sąd może w miarę potrzeby orzec o rozliczeniach stron, kierując się zasadami określonymi w zdaniu poprzedzającym. Jednak nawet jeśli sąd orzekłby w oparciu o przedmiotowy przepis o zmianie umowy w odniesieniu w zakresie w jakim dotyczyła ona położenia linii energetycznej to nie oznacza to, że koszt przesunięcia linii energetycznej w nowe miejsce obciążałby wyłącznie zakład energetyczny. Jak wskazał w uzasadnieniu wyroku z dnia 22 kwietnia 2005 r. Sąd Najwyższy – Izba Cywilna (II CK 594/2004): Jeżeli z konwersją umowy dokonywaną na podstawie przepisu art. 3571kc, łączy się konieczność poniesienia dodatkowych kosztów, to podejmując decyzję o ich rozłożeniu między stronami, sąd powinien uwzględnić przede wszystkim, w interesie której strony dochodzi do zmiany umowy.