Czy obywatel polski mieszkający na stałe w USA ma obowiązek zapłacić podatek w Polsce?
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych art. 3 przewiduje, że osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy).
Nieograniczony obowiązek podatkowy w komentowanym podatku polega więc na tym, iż opodatkowaniu podlega całość dochodów podatnika bez względu na to, gdzie położone są źródła przychodów, z których te dochody są osiągane. Objęte są więc owym obowiązkiem zarówno dochody ze źródeł krajowych, jak i znajdujących się za granicą.
Nieograniczony obowiązek podatkowy opiera się na stosowanej w wielu państwach zasadzie rezydencji. Odnosi się bowiem do osób mających miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Kryterium decydującym o powstaniu po stronie danej osoby fizycznej nieograniczonego obowiązku podatkowego jest więc miejsce zamieszkania. Treść przepisów regulujących zasady określania miejsca zamieszkania (rezydencji podatkowej) zmieniały się kilkakrotnie w ciągu ostatnich kilku lat. Obecnie częściowo powrócono do zasady obowiązującej jeszcze przed 2003 r., kiedy to o miejscu zamieszkania decydowała ilość dni faktycznie spędzonych w Polsce. Mianowicie zgodnie z art. 3 ust 1a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która:
1) posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
2) przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.
Na gruncie stanu prawnego obowiązującego do końca 2006 r. przepisy podatkowe nie zawierały odrębnej definicji miejsca zamieszkania, w związku z czym taką definicję wykształciły praktyka i orzecznictwo, w oparciu o art. 25 kodeksu cywilnego. Niezależnie jednak od zmiany jaka nastąpiła od stycznia 2007 r. należy pamiętać, iż pojęcie miejsca zamieszkania (zarówno w sensie cywilistycznym jak i podatkowym) jest pojęciem odrębnym od pojęcia miejsca zameldowania (które jest właściwe prawu administracyjnemu). W praktyce zaś często są one mylone.
Jeżeli natomiast osoby fizyczne nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania, podlegają obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (ograniczony obowiązek podatkowy).
Zgodnie natomiast z art. 3 ust 2b za dochody (przychody) osiągane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się w szczególności dochody (przychody) z:
1) pracy wykonywanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia,
2) działalności wykonywanej osobiście na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia,
3) działalności gospodarczej prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
4)położonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nieruchomości, w tym ze sprzedaży takiej nieruchomości.
Art. 4a wprowadza natomiast zasadę, że powyżej przedstawioną regulację stosuje uwzględnieniem umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska.
I tak zgodnie z umową o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartą między Stanami zjednoczonymi a Polską osoba mająca miejsce zamieszkania w Obu Umawiających się Państwach będzie uważana w pierwszej kolejności za mającą miejsce zamieszkania w tym Umawiającym się Państwie, w którym ona stale zamieszkuje. Jeżeli ona stale zamieszkuje w obydwu Umawiających się Państwach lub nie zamieszkuje w żadnym z Umawiających się Państw, to będzie uważana za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium tego Umawiającego się Państwa, z którym jej związki osobiste i majątkowe są ściślejsze (ośrodek powiązań osobistych). Jeżeli nie można ustalić, w którym z Umawiających się Państw znajduje się ośrodek jej powiązań osobistych, to będzie ona uważana za mającą miejsce zamieszkania na terytorium tego Umawiającego się Państwa, w którym ona zazwyczaj przebywa. Dopiero jeżeli zazwyczaj przebywa ona w obydwu Umawiających się Państwach lub nie przebywa w żadnym z Umawiających się Państw, to będzie ona uważana za mającą miejsce zamieszkania na terytorium tego Umawiającego się Państwa, którego jest obywatelem.
W oparciu o przedstawiony stan faktyczny należy stwierdzić, że osoba, której ten stan faktyczny dotyczy w świetle wyżej wskazanych przepisów posiada miejsce zamieszkania za granicą, dlatego winna być traktowana jako obcy rezydent i ponosić obciążenia podatkowe tylko z dochodów uzyskanych w Polsce. Skoro wiec takowych nie posiada, nie jest obowiązana składać zeznania rocznego PIT. Aby jednak prawidłowo uregulować sytuację z fiskusem winna ona przedłożyć w Urzędzie Skarbowym właściwe dokumenty potwierdzające jej status rezydenta obcego. W przeciwnym razie zostaje narażona na wszczęcie postępowania w sprawie zapłaty zaległych należności podatkowych przez odpowiednie organy podatkowe. Postępowanie to może toczyć się nawet w wypadku, kiedy dana osoba przebywa za granicą. Należy bowiem zaznaczyć, że w świetle informacji posiadanych przez Urząd Skarbowy osoba ta nadal zameldowana jest w Polsce, z czego można wnioskować, że podlega nieograniczonemu lub ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu jako rezydent polski.
W celu właściwego uregulowania statusu podatkowego w polskim Urzędzie Skarbowym osoba to rzeczywiście powinna przedstawić zaświadczenie o zagranicznej rezydencji podatkowej w postaci odpowiedniego certyfikatu wydanego przez uprawniony organ. Należy jednocześnie podkreślić, że przedstawienie takiego certyfikatu nie jest dla Urzędu Skarbowego przesądzające, gdyż Urząd Skarbowy uprawniony jest zawsze do przeprowadzenia w tej kwestii odpowiedniego postępowania wyjaśniającego w wyniku którego, po uwzględnieniu wszystkich okoliczności może dojść do wniosku, że centrum życiowe danej osoby nadal znajduje się w Polsce ze względu np. na pozostającego w Polsce męża lub dzieci.
Ponadto w przypadku tej osoby koniecznym jest też złożenie zgłoszenia Aktualizacyjnego NIP-3. Będzie to konieczne nie tylko ze względu na uniknięcie zapłaty podatku w Polsce, gdyż w świetle przepisów podatkowych obowiązek złożenia tego zgłoszenia powstaje niemal względem każdego podatnika, który uzyskuje dochody z zagranicy.
Jeżeli podatnik zmienił miejsce zamieszkania, tzn. przeniósł się za granicę na stałe, wówczas w związku ze zmianą miejsca zamieszkania ma on obowiązek dokonać stosownego zgłoszenia w ewidencji podatników. W przypadku osób nie prowadzących działalności gospodarczej konieczne będzie właśnie złożenie formularza NIP-3 W formularzu tym należy podać zagraniczny adres miejsca zamieszkania oraz zagraniczny numer identyfikacji podatkowej. Obowiązek taki ciąży również po stronie podatnika, który nadal jest polskim rezydentem podatkowym i w związku z tym rozlicza prawidłowo dochody w polskim rocznym zeznaniu podatkowym PIT.
Bez zgłoszenia zmiany miejsca zamieszkania podatnik może narazić się na wszczęcie postępowania w sprawie opodatkowania jego zagranicznych dochodów
w Polsce.
Zgłoszenia aktualizacyjnego NIP-3 należy dokonać w terminie 30 dni od daty zaistnienia zmiany, tzn. odpowiednio od daty zmiany miejsca zamieszkania lub od daty uzyskania zagranicznego numeru identyfikacyjnego dla celów podatkowych albo ubezpieczeniowych.
Jeżeli podatnik nie złożył zgłoszenia aktualizacyjnego NIP-3 w terminie, powinien jak najszybciej dopełnić tego obowiązku, a w praktyce nie powinny wyniknąć z opóźnienia żadne negatywne dla niego konsekwencje.
Reasumując, aby uniknąć obowiązku zapłaty podatku od dochodów uzyskanych zza granicy należy przedłożyć we właściwym Urzędzie Skarbowym zagraniczny certyfikat rezydencji oraz zaktualizowany formularz NIP –3. Co do tego ostatniego obowiązek ten istnieje zawsze w przypadku zmiany miejsca zamieszkania w rozumieniu przepisów podatkowych.
Nie podjęcie działań zmierzających do uregulowania statusu podatkowego w polskich urzędach skarbowych może natomiast narazić daną osobę na wszczęcie w jej sprawie odpowiedniego postępowania podatkowego.
