Opinię sporządzono w oparciu o następujące akty prawne:
-
ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. kodeks pracy (Dz.U. nr 24 poz. 141);
-
Dyrektywa 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003r. dotycząca niektórych aspektów organizacji czasu pracy;
-
Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. nr 91 poz. 408 z póź. zm.)
-
ustawa z dnia 24 sierpnia 2007r. o zmianie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej oraz ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. nr 166 poz. 1172)
Zgodnie z art. 3 dyrektywy 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003r. każdy pracownik jest uprawniony do minimalnego dobowego odpoczynku w wymiarze 11 godzin w okresie 24 godzin. Uregulowanie to znalazło odzwierciedlenie w kodeksie pracy oraz w ustawie o zmianie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej oraz ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym. I tak w art. 132 § 1 kp wprowadzono ogólną zasadę nakazującą udzielenie pracownikowi w każdej dobie co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Identyczne uregulowanie znalazło się w treści ustawy o nowelizującej ustawę o zakładach opieki zdrowotnej. Takie zapisy nie pozostawiają żadnych wątpliwości interpretacyjnych. Oznaczają, że maksymalny wymiar czasu pracy nie może przekraczać 13 godzin.
Jednak od powyższej przejrzystej zasady wprowadzono wyjątki. Możliwość wprowadzania odstępstw od obowiązku udzielania dobowego odpoczynku w wymiarze 11 godzin dopuszcza art. 17 Dyrektywy 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady. Wskazany przepis przewiduje możliwość stosowania odstępstw w przypadku m.in. usług odnoszących się do przyjmowania, leczenia i opieki zapewnianej przez szpitale lub podobne zakłady. Również kodeks pracy przewiduje wyjątki od zasady dotyczącej udzielania minimalnego nieprzerwanego dobowego odpoczynku. Wyjątki dotyczą pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy oraz przypadków dotyczących prowadzenia akcji ratowniczej. Tymczasem ani ustawa o zakładach opieki zdrowotnej ani jej nowelizacja wprost takich wyjątków nie zawiera.
Jednak, gdy analizuje się treść Dyrektywy dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy oraz Kodeks Pracy można zauważyć pewną prawidłowość w systematyce budowy przepisów dotyczących prawa do nieprzerwanego dobowego odpoczynku. Najpierw pojawia się norma prawna dotycząca prawa do nieprzerwanego 11 godzinnego dobowego wypoczynku, a następnie akty prawne zawierają dopuszczalne wyjątki i odstępstwa. Analogicznie do wskazanej systematyki nowelizacja ustawy o zakładach opieki zdrowotnej wprowadza art. 32jb ust. 1 (w brzmieniu mającym obowiązywać od dnia 1 stycznia 2008) zasadę odnoszącą się do obowiązku udzielenia nieprzerwanego dobowego odpoczynku w wymiarze 11 godzin, a następnie w ustępie 2 tego artykułu wprowadza wyjątek. Wyjątek dotyczy sytuacji, gdy lekarz został zobowiązany do pełnienia dyżuru medycznego. Przy czym należy pamiętać, iż dyżur medyczny oznacza wykonywanie czynności medycznych poza normalnymi godzinami pracy. W takim przypadku nieprzerwany 11 godzinny odpoczynek winien zostać udzielony po dyżurze medycznym.
Gdyby treść art. 32jb ustawy o zakładach opieki zdrowotnej odczytywać literalnie oznaczałoby, iż dyżur medyczny może obejmować, przy zwykłej organizacji czasu pracy, maksymalnie 5 godzin i 25 minut. Z drugiej strony gdyby traktować zapis nakazujący udzielnie czasu wolnego jako wyjątek od zasady to art. 32jb ust. 2 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej oznaczałoby konieczność udzielenia czasu wolnego po dyżurze medycznym, bez konieczności dochowania tego obowiązku w ramach 24 godzin. Systematyka tekstu prawnego skłania do przyjęcia, iż prawidłowa jest druga interpretacja. Zgodnie z wcześniejszymi uwagami wskazującym, iż wprowadza się normę ogólną, od której zawarto wyjątki.
Za takim rozumieniem przepisu przemawia również wykładnia logiczna. Przyjęcie, iż obowiązuje bezwzględnie zasada nieprzerwanego 11 godzinnego odpoczynku w każdej dobie czyniłaby zapis ustępu 2 art. 32jb ustawy o zakładach opieki zdrowotnej całkowicie zbędny. Skoro bezwzględnie obowiązująca byłaby norma nakazująca udzielenie nieprzerwanego 11 godzinnego dobowego wypoczynku to byłoby zbyteczne wprowadzanie zapisu nakazującego udzielnie czasu wolnego po dyżurze medycznym. Obowiązek udzielenia czasu wolnego wynika, bowiem z ogólnej normy. Zatem kolejny przepis, z logicznego punktu widzenia powinien dotyczyć innej kwestii niż przepis pierwszy.
Reasumując systematyka tekstu prawnego oraz wykładnia logiczna prowadzi do wniosku, iż zasada nieprzerwanego 11 godzinnego odpoczynku nie jest zasadą bezwzględną. Wyjątek uczyniono dla przypadków pełnienia przez lekarza dyżuru medycznego. W takim przypadku odpoczynek winien zostać udzielony bezpośrednio po dyżurze. Należy jednak zaznaczyć, iż powyższe rozumowanie oparte jest wyłącznie na wykładni przepisów co oznacza, że mogą pojawić się interpretacje odmienne. Ostatecznie kwestia musi zostać rozstrzygnięta poprzez zmianę przepisów lub w wyniku jednolitego stanowiska sądów.
