1. Kodeks pracy – ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. (Dz.U. nr 24 poz. 141 zpóź.zm.)
2. ustawa z dnia 24 sierpnia 2007r. o zmianie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej oraz ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym
Zgodnie z treścią art. 29 § 1 pkt 4 kodeksu pracy obligatoryjnym elementem każdej umowy o pracę jest wskazanie wymiaru czasu pracy. Jeżeli praca wykonywana jest w niepełnym wymiarze czasu pracy umowa musi to określać. Może to nastąpić albo poprzez określenie liczby godzin (np. 15 godzin tygodniowo) albo poprzez odniesienie do całego etatu (np. ½ etatu; ¼ etatu). Artykuł 151 § 1 kodeksu pracy zezwala na pracę ponad obowiązującą pracownika normę czasu pracy. Norma czasu pracy dla lekarzy wynosi 7 godzin 25 minut na dobę i 37 godzin 55 minut na tydzień. Praca ponad normy czasu pracy jest pracą w godzinach nadliczbowych. Przy czym § 5 wskazanego przepisu nakazuje zawrzeć w umowie o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy, liczbę godzin pracy ponad określony w umowie wymiar czasu pracy, po przepracowaniu których powstaje uprawnie do dodatku liczonego jak za pracę w godzinach nadliczbowych. Przepis we wskazanym brzmieniu wszedł w życie na podstawie ustawy o zmianie ustawy kodeks pracy i zmianie niektórych innych ustaw z dnia 14 listopada 2003r. (Dz.U. nr 213 poz. 2081 z roku 2003).
Zdaniem opiniującego w sytuacji, gdy strony nie określiły, w umowie o pracę, liczby godzin uprawniających do dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych to przekroczenie wymiaru czasu pracy określonego w umowie uprawnia do dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych.
Powyższe stanowisko wynika z następujących okoliczności. Przed nowelizacją kodeksu pracy z dnia 14 listopada 2003r. obowiązywała regulacja zgodnie z którą przyjmowano, iż dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych należy się po przekroczeniu ogólnie obowiązujących norm czasu pracy tj 8 godzin dziennie lub 40 godzin tygodniowo.
W wyniku nowelizacji kodeksu pracy, w art. 151 kodeksu pracy zawarto określenie „obowiązujące pracownika normy czasu pracy”. Ponadto uchylono art. 1291 § 2 kodeksu pracy wprowadzającego zasadę, iż praca nie przekraczająca 8 godzin na dobę i przeciętnie 42 godzin na tydzień nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych. Skoro ustawodawca usunął przepis jednoznacznie rozstrzygający daną kwestię to celem była zmiana dotychczas obowiązującej zasad. Zdaniem opiniującego oznacza to zindywidualizowanie zasad dotyczących wypłaty dodatku należnego za pracę w godzinach nadliczbowych w zależności od wymiaru czasu pracy wskazanego w umowie. Ponadto pojawił się zapis nakazujący umieszczać w umowach o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy, liczbę godzin za które nie przysługuje dodatek należny za pracę w godzinach nadliczbowych. Skoro ustawodawca nakazuje wskazywać liczbę godzin, za które nie należy się dodatek to oznacza, że jest to wyjątek od zasady określającej, że dodatek jest należny. Zatem brak w umowie o pracę zapisów w tym zakresie uprawnia pracownika do żądania dodatku za pracę w godzinach przepracowanych ponad wymiar czasu pracy określony w umowie o pracę.
Jednak celem uniknięcia wszelkich wątpliwości w umowach o pracę lekarze zatrudnieni w niepełnym wymiarze czasu pracy powinni wpisywać liczbę godzin pracy ponad określony wymiar czasu pracy, których przekroczenie uprawnia pracownika do dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych.
Reasumując, za pracę ponad wymiar czasu pracy określony w umowie należy się wynagrodzenie powiększone o dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych, chyba że umowa stanowi inaczej, przy czym górną granicę czasu pracy za którą może nie przysługiwać dodatek, wynosi 7 godzin 35 minut na dobę i przeciętnie 37 godzin 55 minut tygodniowo (wg stanu prawnego na dzień 1.01.2008r.). Zatem jeżeli umowa określa wymiar czasu pracy w wysokości ½ etatu i wskazuje, że dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych należy się po przepracowaniu 7 godzin 35 minut na dobę i przeciętnie 37 godzin 55 minut tygodniowo to dopiero przekroczenie tych wartości będzie uprawniło do dodatku.
Praca ponad 7 godzin 35 minut na dobę lub przeciętnie 37 godzin 55 minut tygodniowo zawsze będzie pracę w godzinach nadliczbowych. Wystarczy przekroczenie jednej ze wskazanych wartości aby praca była traktowana jako praca w godzinach nadliczbowych.
Wydaje się, że wskazana powyżej regulacja nie dotyczy dyżurów medycznych. Zgodnie bowiem z ustawą o zmianie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej oraz ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym (art. 1 pkt 5) wynagrodzenie za dyżury medyczne oblicza się przy uwzględnieniu dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych. Nie jest to jednak sformułowanie jednoznaczne bowiem ustawodawca wprowadził słowa „stosuje się odpowiednio” co pozostawia szeroki margines interpretacyjny.
Bez względu na wymiar czasu pracy określony w umowie lekarz może być zobowiązany do pełnienia dyżuru medycznego. Praca w wymiarze do 48 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym nie wymaga zgody lekarza. Po wyrażeniu zgody na piśmie pracodawca może żądać pracy w wymiarze przekraczającym 48 godzin tygodniowo. Wymiar czasu pracy określony w umowie o pracę nie wpływa na powyższą regułę. Jeżeli lekarz jest zatrudniony, na część etatu w różnych miejscach, to każdy pracodawca będzie mógł żądać pracy w wymiarze do 48 godzin tygodniowo.
