News

All

Rezydencja podatkowa ukraińskich przedsiębiorców

26.07.2022

Pojawia się pytanie, czy takie dochody będą podlegały opodatkowaniu również w Polsce, a jeśli tak, to w jaki sposób będą obliczane zobowiązania podatkowe. 

Odpowiedź na to pytanie dotyczy określenia statusu osoby fizycznej jako rezydenta podatkowego danego kraju. Status rezydenta podatnika określa kwotę nałożonego na niego zobowiązania podatkowego: czy podatnik podlega nieograniczonemu (wszystkich swoich dochodów, niezależnie od kraju pochodzenia) lub ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu (od dochodu, źródła pochodzenia na terytorium danego kraju).

Zasady na Ukrainie:

  Zgodnie z treścią Kodeksu podatkowego Ukrainy (zwanego dalej OWU), kryteria określania statusu rezydenta podatkowego Ukrainy są ustalane:

  • osoba fizyczna, która ma miejsce zamieszkania na Ukrainie.

  • Jeśli miejsce stałego pobytu znajduje się zarówno na Ukrainie, jak i za granicą, wówczas obywatel jest uważany za rezydenta Ukrainy, jeśli ma bliższe więzi osobiste lub gospodarcze na Ukrainie. Ośrodek interesów życiowych oznacza: rodzinę, studia, pracę, rejestrację jako przedsiębiorca, majątek, otrzymywanie emerytury itp.

  • Jeśli miejsce stałego pobytu jest nieobecne w którymkolwiek z państw, a ośrodek interesów życiowych jest trudne do ustalenia, obywatel jest rezydentem Ukrainy, jeśli przebywa na Ukrainie przez co najmniej 183 dni  w ciągu roku podatkowego.

  • Jeśli niemożliwe jest określenie statusu rezydenta osoby fizycznej przy użyciu poprzednich przepisów, osoba fizyczna jest uważana za rezydenta, jeśli jest obywatelem Ukrainy.

 Zasady w Polsce:

Jeżeli chodzi o ustalone kryteria ustalania statusu rezydenta podatkowego osoby fizycznej w Polsce, reguluje je ustawa Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (zwana dalej Ustawą). Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy,osoby fizyczne, jeżeli zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od wszystkich swoich dochodów (dochodów), niezależnie od lokalizacji źródeł dochodu (nieograniczony obowiązek podatkowy).Natomiast osoby fizyczne, które nie mają miejsca zamieszkania w Polsce, są opodatkowane wyłącznie od dochodu (dochodu) uzyskanego w Polsce (ograniczony obowiązek podatkowy. Zgodnie z art.3 ust. 1a ww. ustawy osoba fizyczna jest rezydentem podatkowym Polski, jeżeli:

  • posiada ośrodek interesów osobistych lub gospodarczych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (ośrodek życiowych interesów), lub

  • przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym (warunek ten stanowi samodzielną podstawę do uznania określonej kategorii osób za rezydentów, niezależnie od ww. własności ośrodka interesów życiowych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej).

Powyżej wymienione warunki oddzielone są połączeniem "lub", co jest równoznaczne z tym, że wystarczy spełnić którykolwiek z nich aby uznać, że dana osoba posiada miejsce zamieszkania w Polsce. Osoby te podlegają nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce. Są one opodatkowane od wszystkich swoich dochodów (dochodów), niezależnie od lokalizacji źródeł dochodu.

Polski ustawodawca, dodając do ustawy art. 52zj, zezwolił obywatelom Ukrainy na uzyskanie statusu rezydenta podatkowego Polski na podstawie pisemnego wniosku w tym zakresie. Zgodnie z tym przepisem, w przypadku obywateli Ukrainy, którzy przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojskowymi prowadzonymi na terytorium tego kraju, spełnienie warunku określonego w części 1 art.3 ust.1a pkt 1 ustawy, w okresie od 24.2.2022 r. do 31.12.2022 r., ustala się na podstawie pisemnego oświadczenia tej osoby o obecności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ośrodka interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek zainteresowań życiowych).

W maju 2022 roku  BRDO (Ukraińskie Biuro ds. Skutecznych Regulacji) i Stowarzyszenie IT Ukrainy zwróciły się do rządów i ministerstw finansów Polski, Bułgarii, Niemiec, Czech, Węgier, Rumunii i Słowacji z prośbą o niezmienianie rezydencji podatkowej przedsiębiorców uchodźców, którzy znaleźli się w tych krajach. W odpowiedzi Ministerstwa Finansów Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 06.07.2022 r. podkreślono, że właściwe organy Rzeczypospolitej Polskiej nie odmawiają możliwości przetrzymywania obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski po dniu 24.02.2022 r.,ośrodek żywotnych interesów Ukrainy w czasie wojny w celu stosowania  przepisów części 1 art. 3 ust. 1a pkt 1 ustawy.

Jednak kwestia zastosowania kryterium pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez ponad 183 dni w roku podatkowym do obywateli Ukrainy pozostaje nie do końca zdefiniowana, to znaczy, czy takie osoby nie będą uważane za rezydentów podatkowych Polski po wystąpieniu tego warunku, niezależnie od spełnienia kryterium posiadania  ośrodka interesów życiowych.

Opracowanie art. 3 ust.1a i art. 52zj ustawy jako całości pozwala stwierdzić,  że po spełnieniu warunku przebywania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym, obywatel Ukrainy może być zidentyfikowany przez organy podatkowe Rzeczypospolitej Polskiej jako rezydent  zgodnie z przepisami ustawy, jednak brak jest obecnie praktyki w tym zakresie. Jednocześnie przepisy art. 3 ust. 1, 1a, 2a i 2b  ustawy stosuje się z uwzględnieniem umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska (art. 4a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

W związku z tym, nawet jeśli w świetle polskiego ustawodawstwa krajowego dana osoba będzie spełniać kryteria rezydenta podatkowego w Polsce, konieczne jest zastosowanie odpowiednich kryteriów zawartych w umowie międzynarodowej w celu ustalenia, które państwo jest faktycznym miejscem zamieszkania tej osoby dla celów podatkowych.

Konwencja o unikaniu podwójnego opodatkowania:

 Konwencja  z dnia 12 stycznia 1993 r. między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Ukrainy o unikaniu podwójnego opodatkowania i zapobieganiu uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku (zwana dalej "Konwencją") stanowi integralną część prawa obu państw, a jej postanowienia mają wyższy priorytet nad normami ustawodawstwa krajowego.

Zgodnie z art. 4 ust. 1 Konwencji, w rozumieniu niniejszej Konwencji, termin "osoba mająca miejsce zamieszkania w Umawiającym się Państwie" oznacza każdą osobę, która zgodnie z prawem tego Państwa jest tam opodatkowana poprzez swoje miejsce zamieszkania, miejsce zwykłego pobytu, siedzibę zarządu lub jakiekolwiek inne kryterium o podobnym charakterze. Jednakże termin ten nie obejmuje osoby, która podlega opodatkowaniu w Umawiającym się Państwie od dochodu,  otrzymane tylko w tym państwie lub mienie znajdujące się w tym państwie.

Zgodnie z art. 4 ust. 2 wyżej wymienionej Konwencji, jeżeli dana osoba zamieszkuje w obu Umawiających się Państwach, jej status ustala się zgodnie z następującymi zasadami:

  • uważa się, że dana osoba ma miejsce zamieszkania w Umawiającym się Państwie, w którym ma zwykłe miejsce zamieszkania; jeżeli ma miejsce zwykłego pobytu w obu Umawiających się Państwach, uważa się, że ma miejsce zamieszkania w Państwie, z którym ma bliższe więzi osobiste i gospodarcze( ośrodek jego życiowych interesów);

  •  jeżeli nie jest możliwe ustalenie, w którym Umawiającym się Państwie dana osoba posiada ośrodek interesów życiowych lub jeżeli nie ma stałego miejsca zamieszkania w żadnym z Umawiających się Państw, uważa się, że ma ona miejsce zamieszkania w Umawiającym się Państwie, w którym zwykle zamieszkuje;

  • jeżeli zamieszkuje na stałe w obu państwach lub nie zamieszkuje w żadnym z nich, uważa się, że ma miejsce zamieszkania w państwie, którego jest obywatelem;

  • jeżeli jest on obywatelem obu państw lub nie jest obywatelem żadnego z nich, właściwe władze Umawiających się Państw rozstrzygną sprawę za obopólną zgodą.

Tekst Wzorcowej Konwencji stanowiącej wzór umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, a także treść Komentarza do niej, zostały wypracowane w drodze konsensusu przez wszystkie państwa członkowskie OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju), nie są źródłem powszechnie uznanego prawa, ale są wskazówką, jak interpretować postanowienia umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Zgodnie z Komentarzem do Modelowej Konwencji OECD dostępność stałego mieszkania oznacza, że dana osoba zorganizowała i zarezerwowała je na swój stały użytek, w przeciwieństwie do pobytu w określonym miejscu, ale w warunkach, które pokazują, że dany pobyt jest przeznaczony na krótki czas. Jeżeli dana osoba ma mieszkanie w obu Umawiających się Państwach, pierwszeństwo przyznaje się państwu, z którym dana osoba ma bliższe więzi osobiste i gospodarcze.Przez takie powiązania Komentarz implikuje znaczenie ośrodek życiowych interesów, w których definicji należy wziąć pod uwagę stosunki rodzinne i społeczne, zatrudnienie, działalność polityczną, kulturalną i wszelkie inne działania, miejsce działalności gospodarczej i miejsce, z którego zarządza swoim majątkiem.

Oczywiście, w przypadku sprzeczności pomiędzy treścią wewnętrznych przepisów prawa podatkowego, w szczególności dotyczących stosowania kryterium miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ustanowionego przez art. 3 ust. 1a ustawy przez okres dłuższy niż 183 dni w roku podatkowym a odpowiednimi przepisami  art. 4  Konwencji w zakresie określania statusu rezydenta podatkowego, pierwszeństwo mają normy umowy międzynarodowej.W  związku z tym możliwe jest zachowanie  "ośrodku życiowych interesów" obywateli  przesiedlonych w związku z działaniami wojennymi na Ukrainie, ponieważ ich obecność na terytorium Polski, niezależnie od okresu takiego czasowego pobytu, jest traktowana jako osoby posiadające status tymczasowej ochrony na podstawie decyzji wykonawczej Rady UE 2022/382 z dnia 04.03.2022 r.  oraz ustawa Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 12.03.2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.

Podsumowując powyższe, warto zauważyć, że nie wiadomo jeszcze na pewno, w jaki sposób dokładnie organy podatkowe Rzeczypospolitej Polskiej będą stosować odpowiednie normy ustawodawstwa krajowego oraz postanowienia Konwencji.Podatnicy mają prawo do indywidualnego zwrócenia się do właściwego organu podatkowego w Polsce z wnioskami o doradztwo podatkowe, z uwzględnieniem specyfiki każdej sprawy.

Opracował: Yevgen Motrych

Powrót

newsletter

Sign up by zawsze być na bieżąco

czytaj więcej...