2009-02-22

Paszport dla dziecka z Malty

Czy mogę wystąpić, bez zgody męża, o polski paszport dla dziecka przy założeniu, że mieszkam na Malcie a mój mąż nie wyraża na to zgody.

Podstawa prawna:

  • Ustawa z dnia 25 lutego 1964 kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9 poz. 59
    ze zm.)

  • Ustawa z dnia 13 lipca 2006 r. o dokumentach paszportowych (Dz.U. Nr 143, poz. 1027 ze zm.)

  • Ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Z 2000 r., Nr 28, poz. 353 ze zm.)

  • Kodeks postępowania cywilnego z dnia 17listopada 1964 (Dz.U. Nr 43, poz. 296.
    ze zm.).

  • Ustawa z dnia 12 listopada 1965 prawo prywatne międzynarodowe (Dz.U. Nr 46, poz. 290)

Analiza prawna:

Zgodnie z art. 3 ustawy o dokumentach paszportowych każdy obywatel polski ma prawo do otrzymania paszportu. Pozbawienie lub ograniczenie tego prawa może nastąpić wyłącznie w przypadkach przewidzianych w ustawie.

Dokument paszportowy uprawnia do przekraczania granicy i pobytu za granicą oraz  oświadcza obywatelstwo polskie, a także tożsamość osoby w nim wskazanej w zakresie danych, jakie ten dokument zawiera.

W imieniu małoletniego wniosek o wydanie dokumentu paszportowego składają rodzice wspólnie, chyba że na podstawie orzeczenia sądu jeden z rodziców został pozbawiony władzy rodzicielskiej lub władza ta została ograniczona. W przypadku braku zgodności stanowisk rodziców lub niemożności uzyskania zgody jednego z nich, zgodę na wydanie dokumentu paszportowego zastępuje orzeczenie sądu rodzinnego. Wniosek złożony przez jednego rodzica wraz z pisemną zgodą drugiego rodzica, poświadczoną za zgodność podpisu przez organ paszportowy lub notariusza, uznaje się za złożony wspólnie przez rodziców.

Obowiązek wyrażenia zgody przez obojga rodziców wynika nie tylko z ustawy o dokumentów paszportowych ale również z kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie bowiem z art. 97 § 1 k.r.o. władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom. O istotnych sprawach rozstrzygają oni wspólnie, zaś w braku porozumienia między mini rozstrzyga sąd opiekuńczy.

W tym miejscu należy zaznaczyć, że zasadność stosowania polskiego prawa materialnego, w szczególności kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w zakresie stosunków między rodzicami i dziećmi wynika z ustawy prawo prywatne międzynarodowe (żadna umowa międzynarodowa łącząca Polskę z Maltą nie stanowi inaczej). Zgodnie z art. 19 tej ustawy stosunki prawne między rodzicami a dziećmi podlegają prawu ojczystemu dziecka. Zaś zgodnie z art. 2 tej ustawy jeżeli ustawa przewiduje właściwość prawa ojczystego obywatel polski podlega prawu polskiemu chociażby prawo innego państwa uznaje go za obywatela tego państwa. W myśl zaś przepisów ustawy o obywatelstwie polskim dziecko nabywa obywatelstwo polskie z chwilą urodzenia, jeżeli jedno z rodziców jest obywatelem polskim. W przypadku kiedy drugie z rodziców jest obywatelem innego państwa rodzice w oświadczeniu zgodnie złożonym przed właściwym organem w ciągu trzech miesięcy od dnia urodzenia się dziecka mogą wybrać dla niego obywatelstwo państwa obcego, którego obywatelem jest jedno z rodziców, jeżeli według prawa tego państwa dziecko nabywa jego obywatelstwo. Jeżeli taki przypadek w niniejszej sprawie nie nastąpił, dziecko nabyło obywatelstwo polskie niezależnie od tego, że urodziło się poza granicami kraju.

Istnieje możliwość, aby  dokument paszportowy był wydany za granicą za zgodą tylko jednego z rodziców. Musi to jednak nastąpić wyłącznie z ważnych powodów, o ile przemawia za tym dobro małoletniego, szczególnie jeżeli uzyskanie zgody drugiego rodzica jest niemożliwe lub znacznie utrudnione. Oznacza to, że w pozostałych przypadkach konieczne jest uzyskanie zgody obojga rodziców.

Biorąc pod uwagę okoliczność niniejszej sprawy, należy stwierdzić, że nie zachodzi przesłanka ważnych powodów uzasadniających wydanie paszportu tylko za zgodą jednego z rodziców. Dlatego jeżeli drugi małżonek nie wyraża zgody na wydanie paszportu, konieczne będzie zwrócenie się o rozstrzygnięcie do sądu.

Zasadność stosowania prawa materialnego w sprawie o wyrażenia zgody nie przesadza jeszcze stosowania przepisów prawa procesowego. Należy więc w dalszej kolejności ustalić jaki sąd będzie właściwy w niniejszej sprawie oraz według jakiej procedury postępowanie winno się odbywać.

W tym celu należy sięgnąć do przepisów kodeksu postępowania cywilnego, które określają, czy w danej sprawie istnieje jurysdykcja krajowa sądów polskich. Przez jurysdykcję krajową rozumie się ogólną właściwość sądów i innych organów do rozpoznania i rozstrzygania spraw cywilnych oraz wykonywania innych czynności, które należą do drogi postępowania cywilnego. Zgodnie zaś z art. 1101 k.p.c. do jurysdykcji krajowej należą sprawy ze stosunków rodziców i dzieci oraz dotyczące przysposobienia, jeżeli choćby jedna ze stron ma obywatelstwo polskie lub, nie posiadając żadnego obywatelstwa, ma miejsce zamieszkania w Polsce. Z powyższego wynika więc, że w niniejszej sprawie właściwe będą sądy polskie.

Sąd rozstrzyga o istotnych sprawach dziecka w postępowaniu nieprocesowym, co oznacza, że matka dziecka musi złożyć wniosek (a nie pozew), w którym wniesie Pani o rozstrzygnięcie, ze małoletni (imię i nazwisko) powinien zostać wydany dokument paszportowy. Wniosek taki należy uzasadnić, przywołując okoliczności, dla czego paszport powinien być wydany i z jakich powodów rodzice dziecka nie dochodzą w tej kwestii do porozumienia.

W dalszej kolejności należy określić właściwość miejscową sądu – a wiec ustalić, do którego sąd złożyć wniosek o wyrażenie zgody na wydanie paszportu. Właściwość ta należy ustalić na podstawie art. 508 k.p.c., zgodnie z którym jeżeli właściwość miejscowa nie jest oznaczona w przepisie szczególnym, wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania wnioskodawcy, a w braku miejsca zamieszkania – sąd miejsca jego pobytu. W braku wskazanych wyżej podstaw właściwy będzie sąd dla m. st. Warszawy.

W okoliczności sprawy wynika, że na chwilą obecną matka dziecka nie zamieszkuje w Polsce, jak też nie posiada w Polsce miejsca pobytu. Dlatego wniosek należy złożyć sąd dla miasta stołecznego Warszawy – Sąd Rejonowy- Wydział Rodzinny.

Co do zasady paszport może być wydany małoletniemu po ukończeniu 5 roku życia. Małoletniemu przed ukończeniem 5 roku życia na żądanie rodziców może być wydany paszport, z tym że jego ważność nie może przekroczyć 5 lat od daty jego wydania. Wówczas wydawany jest paszport tymczasowy.

W kraju paszporty wydawane są przez wojewodę właściwego ze względu na miejsce stałego pobytu osoby ubiegającej się o paszport. W przypadku przebywania poza granicami kraju paszport wydawany jest przez konsula. Wniosek o wydanie paszportu należy złożyć w Konsulacie, załączając bądź zgodę małżonka na wydanie paszportu, bądź stosowne postanowienie sądu w tej kwestii.

W niniejszym stanie faktycznym istnieje jeszcze jeden problem, mianowicie akt urodzenia dziecka nie był prawdopodobnie zgłaszany w urzędzie stanu cywilnego w Polsce. Niemniej jednak zgodnie z art. 24 ustawy o dokumentach paszportowych w szczególnie uzasadnionych przypadkach istnieje możliwość wydania przez konsula małoletniemu dziecku urodzonemu poza granicami kraju paszportu bez podania w nim numeru PESEL.
W przeciwnym razie będzie konieczne zarejestrowanie faktu urodzenia dziecka poza granicami Polski w urzędzie stanu cywilnego w Polsce (tzw. transktypcja aktu stanu cywilnego sporządzonego za granicą).

Z uwagi na pozostawianie poza granicami kraju można udzielić pełnomocnictwa procesowego do występowania przed sądem. Pełnomocnikiem może być radca prawny lub adwokat. Należy również zaznaczyć że zgodnie z art. 87 § 1 k.p.c pełnomocnictwa takiego można udzielić również rodzicom, małżonkowi, rodzeństwu lub zstępnym strony lub osobie pozostającej z nią w stosunku przysposobienia. Niestety niniejsza opinia obejmuje swym zakresem wyłącznie wskazanie odpowiednich kroków, jakie w danej sprawie należy przedsięwziąć, nie obejmuje natomiast możliwości zastępstwa procesowego przed sądem.